Αρχαιολογικός Χώρος Λέρνας, Οικία Κεράμων & Οχυρωματικός Περίβολος
Ο οικισμός της Λέρνας, στη δυτική πλευρά του Αργολικού Κόλπου, στο σημερινό χωριό των Μύλων, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες θέσεις των προϊστορικών χρόνων στην Ελλάδα. Η χρήση του χώρου για 5.000 χρόνια περίπου, από τη Νεολιθική μέχρι και τη Μυκηναϊκή εποχή (6 η -1 η χιλιετία π.Χ.) σχημάτισε με τα αλλεπάλληλα στρώματα κατοίκησης ένα χαμηλό τεχνητό λόφο. Στα βαθύτερα στρώματα ερευνήθηκαν οικίες της Πρώιμης και Μέσης Νεολιθικής εποχής ( Λέρνα Ι και ΙΙ : 6 η -5 η χιλιετία π.Χ.). Ο Ορατό είναι σήμερα μόνο ένα σπίτι της Μέσης Νεολιθικής εποχής. Η μεγάλη ακμή της Λέρνας συνδέεται με την Πρωτοελλαδική ΙΙ φάση ( Λέρνα ΙΙΙ: 2700-2200 π.Χ.), οπότε ο οικισμός απέκτησε ισχυρή οχύρωση με πύλη και δύο πύργους στα νότια. Ανάμεσα στις ορθογώνιες, συνήθως μονόχωρες οικίες της εποχής αυτής διακρίνεται ένα μνημείο κτήριο, διαστάσεων 12Χ25 μ., με κύρια είσοδο στα ανατολικά και μία σειρά δωματίων κατά τον Α-Δ άξονα του καθώς και διαδρόμους στις μακριές του πλευρές. Το κτήριο ήταν διώροφο, κτισμένο με πέτρες στα θεμέλια και ωμές πλίθες στην ανωδομή, και στέγη από κεραμίδια. Μεγάλο μέρος αυτών βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του και έδωσε στο κτήριο τη συμβατική ονομασία "Οικία των Κεράμων". Στο νότιο από τα δύο μικρά δωμάτια που είχαν πρόσβαση μόνο από την εξωτερική πλευρά του κτηρίου βρέθηκαν πάνω από 150 πήλινα σφραγίσματα με αποτυπώματα από 60 περίπου σφραγίδες που διασώθηκαν χάρη στην πυρκαγιά που κατέστρεψε το κτήριο. Οι πήλινες αυτές μάζες, με τις άλλες σφραγίζονταν το περιεχόμενο αγγείων και καλαθιών αποτελούν αδιάψευστες μαρτυρίες για την ύπαρξη ενός πρώτου αστικού συστήματος κεντρικής διοίκησης. Πάνω στο κατεστραμμένο κτήριο ιδρύθηκε κατά την ΠΕ ΙΙΙ φάση (Λέρνα IV : 2200-2000 π.Χ.) ένας τύμβος, διαμέτρου 19 μέτρων, με λίθινο περίβολο που δεν χρησίμευε για ενταφιασμούς και θεωρήθηκε για το λόγο αυτό ως ένα είδος απόδοσης σεβασμού στους ένδοξους προγόνους. Η καταγωγή συνεχίστηκε κατά την ΠΕ ΙΙΙ φάση αλλά και τη Μεσοελλαδική εποχή ( Λέρνα V : 2000-1700 π.Χ.) σε οικίες με ορθογώνια αλλά και αψιδωτά περιγράμματα. Οι αλλαγές στην αρχιτεκτονική, στα ταφικά έθιμα και στην κεραμεική (εισαγωγή κεραμεικού τροχού) αποδόθηκαν σε εισβολείς που ταυτίστηκαν με τους πρώτους Ελληνες Ινδοευρωπαϊκές προέλευσης. Κατά τη μετάβαση από τη Μεσοελλαδική στην Υστεροελλαδική Εποχή ( Λέρνα VI: 1700-1600 π.Χ.) δύο λακκοειδείς τάφοι κατασκευάστηκαν μέσα στα ερείπια της οικίας των Κεράμων. Η καταγωγή που συνεχίζεται και κατά τους Μυκηναϊκούς Ανακτορικούς χρόνους ( Λέρνα VII : 14 ος -13 ος αιώνας π.Χ.) μαρτυρεί την ύπαρξη μιας ακμάζουσας, αν και δορυφορικού χαρακτήρα, πόλη στο περιβάλλον των ισχυρών Ακροπόλεων της Αργολίδας. Παρότι στους Ιστορικούς χρόνους η Λέρνα αποτελεί μία ήσσονο σημασίας θέση, ο Μύθος τοποθετεί εδώ την απύθμενη λίμνη Αλκυονία αλλά και την πηγή Αμυμώνη, όπου φώλιαζε η Λερναία Ύδρα, την οποία εξολόθρευσε ο ημίθεος Ηρακλής στο 2 ο άθλος του. Τα ευρήματα από τις ανασκαφές στη Λέρνα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Άργους.
Γνωριμία με την ιστορία των Μύλων
Με μία κυκλική πεζοπορική διαδρομή μήκους 1 χλμ. μπορεί ο επισκέπτης των Μύλων να περιηγηθεί στα ακόλουθα μνημεία και λοιπά σημεία ενδιαφέροντος του χωριού.
1. Ποντίνος Ποταμός
2. Τείχος Βενετικής Περιόδου
3. Μάχη των Μύλων
4. Σταθμός ΟΣΕ
5. Ιερό Δήμητρας και Διονύσου
6. Λίμνη Αλκυονία
Γνωριμία με τα κάστρα των Μύλων
Mέσω μίας πεζοπορικής διαδρομής 5 χλμ. (και 5 χλμ. η επιστροφή) έχει πρόσβαση στα παρακάτω σημεία ενδιαφέροντος στα δυτικά του οικισμού των Μύλων, στην κορυφή και πέριξ του Ποντίνου Λόφου.
1. Βενετικός-Οθωμανικός Πύργος («Πύργος Βασιλοπούλας»)
2. Φράγκικο Κάστρο Μύλων
3. Αρδευτικό έργο Ανάβαλου
