Μυκηναϊκό Νεκροταφείο Παλαιάς Επιδαύρου

Δυτικά του σύγχρονου οικισμού της Παλαιάς Επιδαύρου, στην ανατολική, απότομη πλαγιά του υψώματος «Καταράχι», στη θέση «Νέρα», είχε εντοπιστεί και μερικώς ανασκαφεί από τα τέλη του 19ου αιώνα νεκροταφείο μυκηναϊκών χρόνων. Νέα στοιχεία έρχονται στο φως τα τελευταία χρόνια μετά από ανασκαφές σωστικού χαρακτήρα. Το νεκροταφείο ήταν οργανωμένο σε συστάδες θαλαμωτών τάφων, λαξευμένων στο φυσικό βράχο της περιοχής. Ακολουθώντας την τυπική τριμερή διάταξη των τάφων αυτού του τύπου, οι θαλαμωτοί τάφοι του νεκροταφείου της Επιδαύρου αποτελούνται από επιμήκη δρόμο με κατωφερή, συγκλίνοντα τοιχώματα και τετράπλευρο ή κυκλικό θάλαμο με στόμιο, που έφραζε με ξερολιθιά. Το εσωτερικό τους είχε χρησιμοποιηθεί για την ταφή περισσότερων νεκρών, μελών της ίδιας οικογένειας ή του ίδιου γένους. Λάκκοι στο δάπεδο των δρόμων και των θαλάμων χρησιμοποιήθηκαν για συμπληρωματικές ταφές.

Τα συνηθέστερα κτερίσματα που συνόδευαν τους νεκρούς ήταν πήλινα αγγεία, κυρίως ψευδόστομοι αμφορείς και αμφορίσκοι, αλάβαστρα, πυξίδες, πρόχοι, κύλικες και κύπελλα. Βρέθηκαν επίσης πήλινα ειδώλια των κατηγοριών Φ και Ψ, χάλκινα όπλα, σφραγιδόλιθοι, χάλκινες περόνες, σφονδύλια, χάντρες και πλακίδια από γυαλί και φαγεντιανή, κουμπιά από στεατίτη και φύλλα χρυσού. Από το εσωτερικό ενός τάφου προήλθαν διασκορπισμένα δόντια κάπρου, υπολείμματα ενός μυκηναϊκού κράνους από παλαιότερη παραμερισμένη ταφή.  

Το νεκροταφείο ήταν σε χρήση από τον 15ο έως τον 11ο αιώνα π.Χ. Ο μυκηναϊκός οικισμός, η «αμπελόεσσα» Επίδαυρος κατά τον Όμηρο, στον οποίο ανήκε το νεκροταφείο δεν έχει εντοπιστεί. Η γεωγραφική του θέση πάντως, μαρτυρά ότι ο οικισμός αυτός θα πρέπει να έπαιζε έναν σημαντικό ρόλο στο θαλάσσιο εμπόριο και στην επικοινωνία των μυκηναϊκών κέντρων της αργολικής πεδιάδας με τη θάλασσα. Η ύπαρξη κάποιων κυκλαδικών αγγείων μεταξύ των κτερισμάτων των τάφων φανερώνει σχέσεις του προσανατολισμένου προς τη θάλασσα μυκηναϊκού οικισμού με ακμάζοντα κέντρα του Αιγαίου. Τρεις μυκηναϊκές γέφυρες κτισμένες κατά το εκφορικό σύστημα στην περιοχή της Καζάρμας, υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός οδικού δικτύου μέσω του οποίου τα κέντρα αυτά συνδεόταν με την περιοχή της Επιδαύρου.

Ορισμένοι από τους τάφους είχαν χρησιμοποιηθεί ξανά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, την εποχή που η πόλη της Επιδαύρου εκτείνεται στη χερσόνησο «Νησί», ίσως ως πρόχειρα καταλύματα, ενώ λίγα ευρήματα των βυζαντινών χρόνων υποδηλώνουν δραστηριότητα στην περιοχή και αυτή την περίοδο.